Jeotermal Enerji

Jeotermal, yer kabuğunun çeşitli derinliklerindeki ısıdır. Bu ısının oluşturduğu kimyasal bileşenler içeren su, buhar ve çeşitli gazlara ise jeotermal kaynak denir. Bu kaynaklardan, doğrudan ya da çeşitli işlemlerden geçirilerek elde edilen enerjiye ise jeotermal enerji denmektedir. Ayrıca jeotermal enerji: Yer kabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, sıcaklıkları sürekli olarak bölgesel atmosferik ortalama sıcaklığın üzerinde olan ve çevresindeki normal yer altı ve yer üstü sularına göre daha fazla erimiş mineral, çeşitli tuzlar ve gazlar içerebilen sıcak su ve buharın yeryüzüne taşıdığı ısı enerjisi olarak tanımlanabilir.

Jeotermal kaynaklar yer yüzeyine yakın sıcak su kaynakları (kaplıcalar gibi) olabileceği gibi mağmaya yakın volkan diplerinde de olabilmektedir.
Jeotermal enerjiyi yeryüzüne taşıyan akışkanlara jeotermal akışkan denir. Ayrıca akışkan olmayıp ta yer altındaki kuru kayalardan çeşitli yöntem ve tekniklerle alınan ısı enerjisi de jeotermal enerji kapsamındadır. Jeotermal akışkanı meydana getiren akışkanlar genel itibariyle meteorit kökenli olduklarından dolayı, yer altındaki rezervler sürekli bir şekilde beslenmekte ve kaynaklar yenilenmektedir. Bu yüzden beslemenin üzerinde kullanım olmadıkça jeotermal kaynakların azalması söz konusu değildir.

Jeotermal enerji çok eskilerden beri banyo ve ısınma amaçlı kullanılmıştır. M.Ö. 10000 yılında Jeotermal akışkandan Akdeniz Bölgesi’nde çanak, çömlek, cam, tekstil, krem imalatında yararlanılmaktaydı. M.Ö. 1500: Romalılar ve Çinliler doğal jeotermal kaynakları banyo, ısınma ve pişirme amaçlı olarak kullanıyorlardı. M.S. 1200 yılında Jeotermal enerji ile mekân ve su ısıtması yapılabileceği Avrupalılar tarafından keşfedildi. 1322 yılında Fransa’da köylüler doğal sıcak su ile evlerini ısıtmaya başladı. Enerji üretiminde ise ilk olarak 1904 yılında İtalya’nın Larderello bölgesinde bir jeotermal elektrik santralında enerji üretimi amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Bunu takiben 1958’de Yeni Zellanda da aynı girişimde bulunulmuştur.

Jeotermal enerji oldukça çevreci bi enerjidir. Jeotermal enerji kaynakları tamamen yenilenebilir ve tükenmeyen enerji kaynaklarıdır. Çok yüksek bir verimle (%95’in üzerinde) istenilen enerji türüne dönüşebilmesi de bu enerjinin kullanılmasını cazip kılmaktadır. Ayrıca herhangi bir çevresel kirliliğe ve radyasyona sebep olmaması, oldukça güvenilir olması, kurulum ve işletim maliyetlerinin ucuz olması gibi sebepler bu enerji kaynaklarına yönelimde öncelikli sebeplerdendir.

Bir jeotermik enerji santralının kurulması, akaryakıtla çalışan santrala nazaran % 35 – % 25; nükleer santrala nazaran % 50 daha ucuza mal olur. Ayrıca jeotermal santralin işletme maliyeti termik veya nükleer santrallara nazaran daha az olup, hemen hemen hidroelektrik enerji santrallerinki kadar düşüktür.

Jeotermal enerji sahaları rezervuar sıcaklığına göre; düşük sıcaklıklı (20-70°C), orta sıcaklıklı (70-150°C) ve yüksek sıcaklıklı sahalar (150°C’ den yüksek) olmak üzere üç gruba ayrılabilir.

Jeotermal enerjinin elektrik dışı uygulama alanları tabloda gösterildiği gibidir. Ülkemizin tahmini jeotermal enerji potansiyeli 31.500 MW civarındadır.
Türkiye’nin jeotermal enerji Kaynaklardaki muhtemel toplam potansiyeli:
– Elektrik enerjisinde : 2000 MWe
– Isı Enerjisinde : 31.500 MWt

Açığa çıkarılan Potansiyeli:
– Elektrik : 93 MWe
– Termal : 4000 MWt

Dünyadan örnek vermek gerekirse, Filipinler elektrik üretiminin %27’sini, Kaliforniya %7’sini jeotermal enerjiden karşılamaktadır. Papua Yeni Gine’de 56 MWe(Mega Watt elektrik) kapasiteli jeotermal elektrik üretimi yapılmaktadır, Altın Madenciliği İşletmesinin enerji ihtiyacının %75’i jeotermal enerjiden karşılanmaktadır. İzlanda’da şehir ısıtmasının %86’sı jeotermal enerjiden  karşılanmaktadır.

Dünyada jeotermal enerjiden elektrik üretmede ilk 5 ülke sıralaması şu şekildedir.
A.B.D., Filipinler, Meksika, Endonezya ve İtalya

Dünyada jeotermal kaynaklardan ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk 5 ülke sıralaması ise;
A.B.D, İsveç, Çin, İzlanda ve TÜRKİYE şeklindedir.

2005 yılı itibariyle, dünyadaki jeotermal elektrik üretimi 8912 MW elektrik kurulu güç olup, 72.6 Milyar kWh/yıl üretimdir.
Jeotermalin elektrik dışı kullanımı ise 27825 MW termal olup, 5 Milyon konut ısıtma eşdeğeridir.

Jeotermal ısıtmada Dünyada 2010 – 2013 yıllları için hedefler;
– Türkiye’de 500 Bin konut (2013 Yılı hedefi)
– Avrupa’da 3 Milyon konut (2010 Yılı hedefi)
– A.B.D.’de ise 7 Milyon konut (2010 Yılı hedefi)
jeotermal enerji ile ısıtılmasıdır.

Türkiye’de jeotermal enerji tespitine ve bu enerjinin kullanımına dönük çalışmalar özellikle İzmir ve Ege Bölgesi’nin bazı diğer noktalarında ilerlemiştir. İzmir’in Balçova ve Narlıdere ilçelerinde halen yaklaşık 15 bin konut jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır. Seferihisar, Dikili, Bergama, Çeşme, Aliağa, Urla, Güzelbahçe, Bayındır, Menderes, Kemalpaşa ve Kozaklı ilçelerinde de varlığı bilinen jeotermal kaynaklarının kullanılması halinde, sadece İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde 220 bin konutu ısıtabilecek kapasiteye ulaşılabileceği hesaplanmaktadır. Ancak atılan adımlar (İzmir Jeotermal A.Ş. gibi) doğalgaz dağıtım çalışmalarına kıyasla daha yavaş yürümekte, resmi enerji politikalarının doğalgaza zorlayıcı etki yaratan düzenlemeleri de devreye girdiğinde, jeotermal enerji altyapı çalışmalarını caydırıcı unsurlar giderek belirginleşmektedir. Dış etkenlere bağımlılıkla eşdeğer doğalgaz kullanımını asgariye indirerek, teknolojisi ve insan kaynakları halihazırda mevcut yerli jeotermal enerjinin ön plana çıkarılmasına yönelik çabalar pek çok ilgili çevre tarafından ısrarla sürdürülmektedir. Bu bağlamda, yıllardır Jeotermal Yasası (Teklif) çıkarılmasına uğraşılmış ve bu yasa yönetmeliği ile birlikte 13.06.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Diğer ülkelere oranla daha şanslı bir konumda olan Türkiye’nin jeotermal potansiyeli gelişen jeofizik yöntemlerle ortaya çıkarılmış olacaktır.
Referanslar :  EİE,
Wikipedia